Pod tym zagadkowym tytułem kryje się nazwa czwartego odcinka podcastu Uczelni Fahrenheita z cyklu „Rozmowy z Fahrenheitem”, w którym – nie tylko o nauce – rozmawiamy z przedstawicielami społeczności Uczelni Fahrenheita. O różnych obliczach badań związanych z kryminalistyką opowiedzieli naukowcy, którzy na co dzień mają okazję rozwiązywać niezwykłe zagadki.

Gośćmi Dariusza Szretera, gospodarza podcastu, byli:

• prof. dr hab. Ryszard Pawłowski – kierownik Pracowni Biologii i Genetyki Sądowej Zakładu Medycyny Sądowej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, ekspert z zakresu genetyki sądowej; 
• dr hab. Magdalena Śliwka-Kaszyńska, prof. PG – Katedra Chemii Organicznej Politechniki Gdańskiej, specjalistka od chemii archeologicznej;
• dr Magdalena Kasprzak – adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Procesowego i Kryminalistyki Uniwersytetu Gdańskiego, specjalistka od zagadnień z zakresu taktyki kryminalistycznej oraz psychologii sądowej.

Nasi rozmówcy dyskutowali o tym, jak można wykorzystać zasoby trzech Uczelni Fahrenheita w badaniach kryminalistycznych. Opowiedzieli o genetyce sądowej, fałszerstwach dzieł sztuki, o tym, czy istnieje fałszerstwo idealne oraz o badaniach wariograficznych i analizie komunikacji niewerbalnej. 
 

Kryminalistyka a kryminologia

Istotne jest rozróżnienie kryminalistyki od kryminologii. Są to pokrewne dziedziny naukowe, ale przedmiot ich zainteresowania jest nieco inny. Kryminologia kieruje swoje naukowe zainteresowania ku sprawcy przestępstwa. Kryminalistyka natomiast jest skupiona na przestępstwie – od momentu ustalenia, że faktycznie do niego doszło, poprzez wyjaśnienie wszystkich okoliczności związanych z tym przestępstwem i ustalenie, kto faktycznie jest sprawcą.

Nasi goście opowiedzieli o roli naukowców prowadzących badania w służbie kryminalistyki podczas śledztw. Wskazali, że wszystko zależy od charakteru sprawy, ale przede wszystkim muszą działać w granicach obowiązujących przepisów. Zdarzają się sytuacje, w których muszą wyjść poza zakres stawianych pytań, ponieważ pojawiają się nowe okoliczności. Bywa też, że dociekania naukowców pozwalają zmienić kierunek, a nawet charakter prowadzonego postępowania. Prof. Ryszard Pawłowski z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego dla ilustracji tej tezy przytoczył kilka przykładów z dziedziny badań genetycznych. Mówił też o możliwościach, jakie dają badania DNA w kryminalistyce. Na ich podstawie naukowcy mogą określać m.in. kolor oczu, kolor włosów, pigmentację skóry, wiek (z dokładnością plus-minus trzy lata), dietę, nałogi, styl życia, a nawet status socjoekonomiczny. Są firmy komercyjne, które na podstawie DNA odtwarzają nawet wygląd danej osoby. Jednocześnie prof. Pawłowski zwrócił uwagę na zagrożenia związane z nieograniczonym dostępem służb państwowych do informacji dotyczących kwasów nukleinowych obywateli.
 

Dzięki nauce każde fałszerstwo zostanie zdemaskowane

O przydatności chemii archeologicznej przy potwierdzeniu autentyczności, wieku, pochodzenia danych wykopalisk, ale także dookreślenia technologii ich wytwarzania, na podstawie składu chemicznego mówiła prof. Magdalena Śliwka-Kaszyńska z Politechniki Gdańskiej. Dzięki temu największe odkrycia archeologiczne wcale nie odbywają się w terenie, ale w laboratoriach chemicznych. Szereg innowacyjnych technik analitycznych ujawnia coraz nowe, coraz bardziej ekscytujące informacje o przeszłości. Na przykład na podstawie analiz izotopowych czy też pierwiastkowych, jesteśmy w stanie powiedzieć o diecie naszych przodków, miejscu ich zamieszkania, statusie czy wymianie handlowej.

Dzięki nauce nie ma też możliwości, by falsyfikat historycznego dzieła sztuki nie został rozpoznany. Kwestią jest jedynie moment zdemaskowania.

Z kolei dr Magdalena Kasprzak z Uniwersytetu Gdańskiego opowiadała o naukowych i prawnych aspektach analizy komunikacji niewerbalnej w kryminalistyce. Podstawowe kanały diagnostyczne w ramach badań wariograficznych, takie jak mierzenie ciśnienia krwi, reakcji skórno-galwanicznej i reakcji oddechowej, to jest coś, nad czym trudno nam zapanować. Stąd duża wiarygodność rezultatów. Inaczej jest w przypadku mowy ciała – ta nie doczekała się jeszcze naukowej metody badania. Sama analiza komunikacji niewerbalnej przy okazji przesłuchań jest niedopuszczalna na gruncie obowiązujących przepisów i może być wykorzystywana jedynie pomocniczo.
 

Możliwości trzech uczelni

Rozmówcy zastanawiali się także nad możliwościami współpracy kryminalistycznej w ramach Związku Uczelni Fahrenheita. Prof. Ryszard Pawłowski wyraził swoje zainteresowanie prowadzonymi na PG badaniami w dziedzinie spektroskopii ramanowskiej, technice polegającej na pomiarze promieniowania Ramana. Prof. Magdalena Śliwka-Kaszyńska przypomniała prowadzone wspólnie przez Wydział Chemii PG i GUMed badania odnośnie identyfikacji substancji psychoaktywnych w różnego typu płynach ustrojowych oraz współpracę z Uniwersytetem Gdańskim w zakresie badań nad starzeniem się substancji barwiących. Z kolei dr Magdalena Kasprzak mówiła o ścisłej współpracy Wydziału Prawa UG z Katedrą i Zakładem Chemii Fizycznej GUMed przy projektach, które mają unowocześnić i usprawnić metody identyfikacji człowieka.

Zapraszamy do wysłuchania fascynującej rozmowy!

Podcast FarU #4